PETRA – skalne miasto

// wyjazd w lutym 2019 r.

Zapraszam na mojego fb: https://www.facebook.com/olazplecakiem/
Instagram: @olazplecakiem

JOD – Dinar Jordański. Obecny kurs (11.12.2021), to 5,76 zł.

Petra jest znana jako róźowo-czerwone miasto. Nazwa ta pochodzi od koloru skał, w których wyrzeźbiono wiele miejskich struktur. Podczas wykopalisk ustalono, że pierwotna nazwa brzmiała Raqeem. To Grecy zmienili nazwę miasta na „Petra”, co oznacza skałę.

Dawno, dawno temu…

// źródło: wikipedia

Od wczesnego paleolitu czyli od epoki kamienia łupanego, Petrę zamieszkiwały różne grupy myśliwych, zbieraczy i koczowników, a ślady archeologiczne wskazują na stałe osiedla w tym miejscu już w ok. 9000 r. p.n.e. i aż do podboju arabskiego dolina Petry regularnie zasiedlana była przez różne grupy nomadów.

Nabatejczycy i Rzymianie

Nie wiadomo, kiedy zbudowano Petrę. Miasto zaczęło prosperować jako stolica imperium Nabatejczyków w I wieku p.n.e, ale pierwsze wzmianki o zamieszkujących tam Nabatejczykach pochodzą z IV w. p.n.e., choć z pewnością byli oni tam już od VI w. p.n.e., kiedy to wyparli stamtąd Edomitów. Dzięki lokalizacji na skrzyżowaniu szlaków handlowych z Indii do Egiptu oraz z południowej Arabii do Syrii, miasto stało się ważnym węzłem komunikacyjnym i handlowym w tym regionie. Bezpieczne położenie wśród skał miało wpływ na rozkwit i wzrost znaczenia Nabatejczyków, którzy czerpali zyski zarówno z zaopatrywania karawan w wodę i inne niezbędne środki w trakcie podróży, z nakładanych na kupców różnych opłat i ceł, a także z handlu m.in. kadzidłem, mirtem i przyprawami.

W 106 r. n.e nastąpiła aneksja Petry przez Rzymian. Był to kres niezależnego królestwa Nabatejczyków. Jednak w dalszym ciągu Petra była ważnym centrum handlowym w regionie, a podniesienie przez Trajana – cesarza rzymskiego, jej statusu z grodu – osiedla tubylczego do rangi miasta rzymskiego, w dużym stopniu przyczyniło się do jej rozwoju.

Upadek miasta

Petra rozwijała się aż do wielkiego trzęsienia ziemi w 363 r., które zniszczyło znaczną część miasta. Trzęsienie ziemi wraz ze zmianą szlaków handlowych przyczyniło się do upadku miasta i z tego powodu zostało ono ostatecznie opuszczone. W połowie VII wieku Petra była w dużej mierze opustoszała, a wiedza o jej lokalizacji była znana jedynie miejscowym Beduinom.

Odkryta na nowo

W 1812 roku szwajcarski odkrywca Johannes Burckhardt wyruszył, by „na nowo odkryć” Petrę. Aby ułatwić sobie poznawanie arabskiego świata, przyjął imię Ibrahim Ibn Abdullah, nosił tradycyjne stroje, a nawet przeszedł na Islam. I w czasie wędrówki po Bliskim Wschodzie usłyszał, jak grupa Arabów opowiada o dolinie Wadi Musa, w której kryje się jakieś zaginione miasto. Przekonał swojego beduińskiego przewodnika, by zabrał go do tego zaginionego miasta. Wmówił mu, że obiecał złożyć na grobie Aarona (brata Mojżesza) ofiarę z kozy oraz, że wie, że gdzieś tam w dolinie znajduje się jego grób, tylko nie wie gdzie. Przewodnik uwierzył mu i zaprowadził Burckhardta do wejścia do wąwozu Siq, a następnie do fasady Skarbca.

Od tego czasu Petra jest znana na Zachodzie jako fascynujące i piękne starożytne miasto. Zaczęła przyciągać turystów. I robi to do dziś.

Ciekawostki

Na kartach Pisma Świętego Starego Testamentu miejsce to występuje pod nazwą „Sela” (wyrażenie pochodzące od nieużywanego „być wyniosłym”, oznaczające skałę) w Sdz 1:36; 2Krl 14:7 oraz Iz 16:1. Być może użyta w innych miejscach Biblii nazwa „Bosra”, odnosi się także do Petry

Wykuta w skale piętrowa budowla Al-Khazna – zwana „Skarbcem Faraona” – posłużyła w filmie Indiana Jones i ostatnia krucjata jako świątynia chroniąca Świętego Graala.

poniżej zacznij oglądać od 3:40

Wizyta w Petrze

Co zwiedzać

Co tylko możecie. Wg mnie nie ma miejsc, które nie zachwycają. Są jedynie ścieżki bardziej oblegane przez turystów lub te, na których turystów nie ma prawie wcale.

Pierwszego dnia przeszłyśmy główną ścieżką czyli od wejścia przy Centrum Turystycznym do Qasr al-Bint, a potem dalej ścieżką do Ad-Deir (Klasztor).

Drugiego dnia ponownie zaczęłyśmy od Centrum Turystycznego, potem wzdłuż Królewskich Grobów, w stronę Kościoła, żeby na koniec dojść ścieżką Al-Khubtha Trial (ścieżka zielona) do punktu widokowego nad Skarbcem.

Petra – jeden z cudów świata

Główne atrakcje

//opisy atrakcji zaczerpnięte ze strony https://www.visitpetra.jo/

Na początku idziemy piaszczysta drogą. Pierwszym punktem, na który warto zwrócić uwagę jest Bab Al Siq.

Bab Al Siq

to po arabsku brama do „siq” – wąwozu. Składa się z trzech masywnych bloków Djinn, które są pomnikami wykutymi w skale. Następnie widać Grobowiec Obelisk, który został wyrzeźbiony przez Nabatejczyków w I wieku naszej ery. Nad grobowcem znajdują się cztery piramidy („nafesz”) oraz nisza z płaskorzeźbą, która symbolicznie przedstawia pięć pochowanych tam osób. Poniżej znajduje się Triclinium, które było salą biesiadną. Na przeciwległej ścianie klifu znajduje się podwójny napis w języku nabatejskim i greckim, który odnosi się do pomnika grobowego. Inskrypcja napisana przez „Abdomanchosa” wskazuje, że grobowiec miał być używany przez niego samego i jego rodzinę, prawdopodobnie za panowania Malichusa II (40-70 n.e.).

The Dam (Tama)

został odnowiony przez rząd w 1964 roku w ten sam sposób, w jaki pierwotnie wybudowali go Nabatejczycy. Ta tama chroniła Petrę przed powodziami, które groziły podczas sezonowych opadów.
Tama chroniła miasto kierując wody powodziowe do tunelu, który później został nazwany „Ciemnym tunelem”. Jest dowodem na to, że Nabatejczycy byli mistrzami inżynierii hydrologicznej.

Siq (wąwóz)

Wąwóz to główna droga prowadząca do miasta, zaczyna się od tamy i kończy przy skarbcu. Siq to wąwóz skalny o szerokości od 3 do 12 metrów i wysokości do 80 metrów. Główna część Siq jest tworzona przez naturalną formację skalną, a reszta jest wyrzeźbiona przez Nabatejczyków.

Na początku Siq nadal można zobaczyć pozostałości bramy miejskiej. Po obu stronach wąwozu znajdują się kanały, które czerpały wodę z Wadi Musa (Doliny Mojżesza) i dostarczały ją do miasta.

Po prawej stronie można zauważyć, że woda płynęła rurami ceramicznymi, natomiast lewy kanał jest wyrzeźbiony w skale i pokryty kamiennymi płytami. Można też zauważyć miejsca do filtrowania wody. Podłoga wąwozu była wyłożona kamiennymi płytami, z których część pozostała do dnia dzisiejszego.

Ściany Siq zostały ozdobione rzeźbami Nabatejczyków, w większości przedstawiającymi bogów. Uważa się, że posągi bogów i ich rzeźby znajdowały się bardzo blisko, a nawet przylegały do ​​kanałów, ze względu na przekonanie Nabatejczyków, że woda jest święta.

Skarbiec – Al Khazna

Wąwóz się kończy i ukazuje się Al Khazna – najwspanialsza fasada Petry zwana też Skarbcem. Ma prawie 40 metrów wysokości i jest misternie ozdobiona kapitelami korynckimi, fryzami i figurami. Skarbiec wieńczy urna grobowa, w której według miejscowej legendy, kryje się skarb faraona. Chociaż jej pierwotna funkcja nadal pozostaje tajemnicą, to zakłada się, że w rzeczywistości urna stanowiła pomnik dla członków rodziny królewskiej.

Skarbiec został zbudowany prawdopodobnie w I wieku p.n.e. i składa się z dwóch kondygnacji o szerokości 25,30 metra.
Przeznaczenie Skarbca jest niejasne: niektórzy archeolodzy uważali go za świątynię, inni uważali, że jest to miejsce do przechowywania dokumentów. Jednak ostatnie wykopaliska odkryły pod Skarbcem cmentarz.

Aktualnie nie można wejść do wnętrza Skarbca. Do środka weszłam w 2007 r. i było to jedno z najbardziej rozczarowujących doznań podróżniczych. Nic tam nie ma. Gołe ściany.
Główna komora Skarbca ma wymiary 11 na 12 metrów oraz wysokość 10 metrów. Na każdej ze ścian znajduje się ozdobne wejście do nisz, w których prawdopodobnie składano ciała zmarłych. Ciało króla złożone było w niszy znajdującej się na wprost wejścia głównego.

Poniżej filmik, na którym przewodnik opowiada o Skarbcu.

Ulica fasad

Jest to nazwa nadana rzędowi monumentalnych grobowców Nabatejczyków wyrzeźbionych w południowej ścianie klifu, która leży za Skarbcem. Po obu stronach wąwozu znajduje się szereg ozdobnych fasad. Wiele z nich zostało zniszczonych przez czynniki naturalne. Prawdopodobnie są to groby wyższych urzędników lub książąt.
Jednym z bardziej rozpoznawalnych jest Grobowiec Anesho. Znajduje się po prawej stronie, nad kilkoma jaskiniami w masywie skalnym Jabal al-Khubtha. Nazwa grobu pochodzi od inskrypcji na płycie nagrobnej. Anesho był premierem królowej Nabatiyeh Shaqilh II, która rządziła w latach 70-76 w imieniu swojego syna, Rabila II.
Tuż obok grobu znajduje się triclinium – jadalnia Nabatejczyków, w której odbywały się uroczystości ku czci zmarłych.

Teatr

Położony na zboczu góry, u podnóża Wysokiego Miejsca Poświęcenia, teatr składa się z trzech rzędów siedzeń oddzielonych przejściami. Siedem schodów wznosi się nad audytorium i może pomieścić 4000 widzów.
Wydaje się, że mimo iż wybudowany według zasad architektury rzymskiej, wzniesiony został już za rządów króla Aretasa IV, pomiędzy 4 r. p.n.e. a 27 r. n.e., kiedy to skalne miasto przeżywało szczyt swojego rozwoju gospodarczego. Później był przynajmniej dwukrotnie przebudowywany. Pierwszy raz prawdopodobnie w okresie panowania króla Malichusa II (40–70 n.e.), drugi raz po zajęciu Petry przez Rzymian w 106 r. n.e. Za czasów świetności Petry, z ulicy nie było widać sceny ani widowni, teatr był od nich odgrodzony dwupiętrowym budynkiem scenicznym, który stanowił tło dla aktorów. Teatr został całkowicie zniszczony w trakcie trzęsienia ziemi w roku 363 n.e., a jego fragmenty wykorzystano później przy budowie niektórych kompleksów w okresie bizantyjskim.

Królewskie Grobowce

The Urn Tomb – Grobowiec Urny

Jego nazwa wzięła się od urny, która wieńczy fronton. Prawdopodobnie został zbudowany około 70 r. n.e. Poprzedzony jest dziedzińcem z kolumnadami z dwóch stron. Wysoko w fasadzie znajdują się 3 nisze, w których znajdują się małe komory grobowe, które w 446 r. zostały zaadaptowane na kościół bizantyjski.

The Silk Tomb – Grobowiec Jedwabny

Położony na północ od Grobowca Urny, pochodzi z pierwszej połowy I w. n.e. Jego wymiary to 10,8 m szerokości i 19 m długości. Ma pośrodku drzwi i cztery kolumny. Nazwa pochodzi od bogatego w kolory piaskowca. Jest to jeden z najbardziej kolorowych grobowców w Petrze.

The Corinthian Tomb – Grobowiec Koryncki

Grobowiec Koryncki, został zbudowany między 40, a 70 rokiem n.e. Fasada mierzy 27,55 metra szerokości i 26 metrów wysokości. Przypomina Jedwabny Grobowiec i Skarbiec, szczególnie w górnej części, ale jest mniej ozdobiony. Z przodu i z boku znajdują się cztery miski na wodę, które były używane podczas rytuałów oczyszczających. Wewnątrz grobowca znajdują się cztery pokoje.

Palace Tomb – Grobowiec Pałacowy

Znajdujący się na północ od Grobowca Korynckiego – Grób Pałacowy ma 49 metrów szerokości i 46 metrów wysokości. Dolna część składa się z 12 zdobionych kolumn i czterech bram. W górnej części znajduje się 18 filarów.
Cztery bramy grobowca prowadzą do czterech pomieszczeń grzebalnych, z kilkoma grobami wyrzeźbionymi w ścianach. Za tym grobowcem znajduje się wejście na ścieżkę Al-Khubtha Trial.

Kościół

Główny kościół Petry został zbudowany prawdopodobnie pod koniec V wieku naszej ery, a zniszczony przez pożar i/lub trzęsienie ziemi w połowie VI wieku. Wiele materiałów budowlanych, takich jak kapitele, ościeżnice drzwiowe i płaskorzeźby, zostało pozyskanych z grobowców w Petrze. Składał się z budynku kościelnego z korytarzami o długości 28 m i szerokości 17 m, dziedzińca, wieży i dodatkowych pomieszczeń od strony północnej i wschodniej.

O jego znaczeniu świadczą zachowane mozaiki podłogowe. Obie nawy boczne wyłożone są mozaiką. W nawie północnej w trzech równoległych rzędach przedstawiono różne zwierzęta, ptaki, naczynia i postacie ludzkie. Wschodnia część nawy południowej przedstawia dwa rzędy zwierząt, natomiast pozostała część motywy figur geometrycznych. Centralnie umieszczone mozaiki przedstawiają antropomorficzne personifikacje Czterech Pór Roku, Oceanu, Ziemi i mądrości. Są one otoczone przedstawieniami zwierząt i ryb.

Oprócz mozaik podłogowych znaleziono wiele fragmentów mozaiki ściennej, niektóre z przedstawieniami ludzi i pozłacanymi tesserami. Te i fragmenty szyb okiennych świadczą o wspaniałym wnętrzu.

Ulica z kolumnadą

Ulica jest oryginalnym dziełem Nabatejczyków, w późniejszym okresie została odnowiona przez Rzymian. Była jedną z głównych ulic handlowych starożytnej Petry. Ulica była używana także przez cały okres bizantyjski, aż do VI w n.e. Uważa się, że było to serce miasta i centrum różnego rodzaju działalności handlowej i transakcji w III wieku p.n.e. Ulica została wybrukowana w układzie poziomym i pionowym, aby ułatwić poruszanie się pojazdów, ponieważ zakrzywia się od środka. Aby umożliwić odprowadzenie wody, została wyposażona w sieć kanałów pod poziomem ulicy.
Wykopaliska wskazują, że obok znajdowała się starsza droga z 1-2 piętrowym budynkiem. Po lewej stronie ulicy znajdują się schody prowadzące na dziedziniec zwany rynkiem. Na końcu drogi znajduje się potrójna brama, która prowadzi do świątyni Qasr Al-Bint. Przed wejściem do bramy znajdują się schody, a po drugiej stronie znajduje się Świątynia Czarnych Skrzydeł, poświęcona bogom Al-Lat i Al-Uzzy. Na początku ulicy kolumnadowej po prawej stronie znajdowała się Nimfeum, czyli półokrągła publiczna fontanna. Obecnie jest zacieniona przez drzewo jałowca, które ma 450 lat.

Wielka Świątynia

„Wielki” kompleks świątynny stanowi jeden z głównych elementów archeologicznych i architektonicznych centralnej Petry. Od 1993 roku archeolodzy z Brown University prowadzą wykopaliska w jej rejonie. Badania te prowadzone są pod auspicjami Departamentu Starożytności Jordanii.
Styl i jakość wyszukanych kwiatowych fryzów Świątyni i obciążonych akantem kapiteli wapiennych sugerują, że sanktuarium zostało zbudowane pod koniec I wieku p.n.e. przez Nabatejczyków, którzy połączyli swoje rodzime tradycje z duchem klasycznym. „Wielka” Świątynia była używana aż do późnego okresu bizantyjskiego.
Dzięki czerwono-białej fasadzie „Wielka” świątynia musiała być bardzo widoczna, gdy została zestawiona z różowoczerwonym otoczeniem. Świątynia składała się z czterech dużych frontowych kolumn z solidnymi ścianami zewnętrznymi, typowymi dla architektury Nabatejczyków. Miała 15 metrów wysokości, 28 metrów szerokości ze wschodu na zachód i 40 metrów długości.
Podłoga składała się z dużych sześciokątnych kostek brukowych z wapienia, pod którymi został umieszczony rozległy system kanalizacji wodnej.

Świątynia Qasr Al-Bint

Wykopaliska i prace restauracyjne w Qasr al-Bint zostały rozpoczęte pod koniec lat pięćdziesiątych przez Brytyjską Szkołę Archeologii w Jerozolimie i nadal są prowadzone przez Departament Starożytności Jordanii.
Świątynia stoi na prawie kwadratowym podwyższeniu. Była to główna i najważniejsza świątynia Petry, poświęcona Dusharze. Do dziś ma 23 m wysokości. Wchodzi się do niej po 26 marmurowych stopniach. Tył sanktuarium zajmował trzy odrębne elementy: środkowy chronił platformę ołtarzową, na której mieszkali bogowie i boginie, natomiast pozostałe dwa miały tarasy balkonowe, które służyły do świętych sympozjów. Qasr Al-Bint wyróżniał się wewnętrzną i zewnętrzną dekoracją stiukową, przedstawiającą warstwy ciosane, płaskorzeźby i zwoje roślinne. Świątynia została zbudowana w drugiej połowie I wieku p.n.e. i ponownie wykorzystana przez Rzymian w II wieku naszej ery. Pod koniec III wieku n.e. została splądrowana i celowo zniszczona przez pożar. Reszty zniszczenia dokonało trzęsienie ziemi z 363 roku.

Klasztor – Ad Deir

Jest to jeden z największych zabytków w Petrze, mierzący 47 m szerokości i 48,3 m wysokości. Został zbudowany na wzór Al Khazany (Skarbca), ale tutaj płaskorzeźby zastąpiono niszami na rzeźby. Fasada składa się z kolumnowego portyku. We wnętrzu znajdują się dwie boczne ławki i ołtarz przy tylnej ścianie. Ad Deir służył jako miejsce spotkań związków wyznaniowych. Pochodzi z początku II wieku naszej ery, czasów króla Rabela II. W holu ponownie wykorzystano kaplicę chrześcijańską, a w tylnej ścianie wyrzeźbiono krzyże, stąd nazwa „klasztor”.

Ścieżki

Tak jak wcześniej napisałam w Petrze jest wiele ścieżek. Jedne są bardziej uczęszczane, inne mniej. To od Was i czasu, jakim dysponujecie, zależy którą wybierzecie.

Main trial – ścieżka główna

Od centrum turystycznego do Qasr Al-Bint. Poziom trudności – łatwy. Około 6 km (3-4 godzin). Trasa, od której wszyscy zaczynają, na której znajdują się wszystkie główne atrakcje Petry. Można ją wydłużyć o kolejne 3 km (2-3 godzin) i dojść do Klasztoru Ad Deir. Podejście do Klasztoru jest trudniejsze, trzeba wchodzić pod górę. Wzdłuż ścieżki jest wiele straganów, trzeba uważać na osiołki, które są wykorzystywane do transportu leniwych turystów.

Al-Khuthaa trial

Dla mnie najładniejsza i najciekawsza ścieżka w Petrze. Nie ma tam straganów, ścieżka jest mało uczęszczana, ale jest przepiękna widokowo. Ma długość około 3 km, zajmuje około 2 godzin. Zaczyna się od Królewskich Grobowców, które należy minąć i za Pałacowym Grobowcem znajdziecie schody. Ma się wrażenie, że ścieżka kończy się w punkcie widokowym nad amfiteatrem, ale należy iść dalej aż znajdziecie się nad skarbcem. I to jest skarb tej ścieżki.

Dodatkowe informacje

Bilety

Nie są tanie. Cena zależy od ilości dni, które chcecie spędzić w Petrze. Są bilety, jedno-, dwu- i trzydniowe i kosztują odpowiednio: 50, 55 i 60 JOD (aktualne ceny możecie sprawdzić na stronie visitpetra.jo). Warto jednak wiedzieć, że bilety wstępu do Petry są zawarte w JORDANPASS, którego cena też zależy od ilości dni, które chcecie spędzić w Petrze. Jedno-, dwu-, trzydniowe wizyty w Petrze w Jordanpass kosztują odpowiednio: 70, 75, 80 JOD. Należy pamiętać, że posiadając Jordanpass, przed wejściem do Petry należy podbić je w kasie biletowej.

Ile dni?

Odwieczne pytanie na forach dotyczących Jordanii. Oczywiście wszystko zależy od Waszych upodobań. Moim zdaniem minimum 2 dni. Jeden dzień, to stanowczo za mało. W Petrze jest wiele miejsc do odkrycia, wiele ścieżek do przejścia. To miejsce zachwyca i warto je zwiedzać nie śpiesząc się, mieć czas by na chwilę przysiąść, porozmawiać z miejscowymi po zachodzie słońca. Poczekać do zamknięcia, zobaczyć Petrę bez tłumów turystów. My byłyśmy dwa dni, jak wiecie z tego wpisu, a ja czuję niedosyt i mam nadzieję, że będę miała okazję tam wrócić. Pamiętajcie, że główna ścieżka plus dojście do Klasztoru zajmie Wam cały dzień i będzie to bardzo intensywny dzień. A przecież w Petrze jest wiele innych ścieżek, tam warto się zatrzymać, pobłądzić.

Godziny otwarcia

Latem:

od 6.00 do 18.00

Zimą:

od 6.00 do 16.00

My zostawałyśmy grubo po 17 i nikt nas nie wyganiał, nikt nie liczy ile osób wchodzi, a ile wychodzi. Osobiście polecam zostać po zamknięciu, bo wtedy w Petrze robi się spokojniej, można porozmawiać z mieszkańcami.

Jak się dostać do Petry

Najprościej wypożyczonym samochodem. Można zaparkować w pobliżu centrum turystycznego.

Autobus

Z Ammanu:

Ze stacji Abdali wyrusza autobus linii JETT o godzinie 6.30 i dociera do Petry o godzinie 10.30. Do Ammanu wraca zimą o godzinie 16.00, a latem o godzinie 17.00. Bilety można rezerwować na stronie: http://www.jett.com.jo/

Są również publiczne busy, które odjeżdżają z południowej stacji Ammanu od 9.00 do 16.00 oraz z Petry do Ammanu od 6.00 do 13:00.

Z Aqaby:

Autobusy odjeżdżają z dworca autobusów publicznych, podróż trwa około 2 godzin. Niestety nie znalazłam więcej informacji na ten temat.

Nocne zwiedzanie Petry

Jest taka możliwość. W każdy poniedziałek, środę i czwartek, zaczyna się o 20:30 z Petra Visitor Center i kończy w Visitor Center około 22:30. Petrę nocą zwiedza się z przewodnikiem, cena 17 JOD. Informacje zaczerpnięte ze strony visitpetra.jo

Zakupy w Petrze

Warto robić. Ceny są przystępne, ale oczywiście należy się targować. Na straganach znajdziecie dużo pięknych rzeczy, ale wiele z nich to chińskie wyroby. Pamiętajcie, żeby nie zabierać ze sobą kawałków grobowców, szanujmy to piękne miejsce.

Nocleg

Jak wiecie z wpisu o Jordanii, my spałyśmy w Al Nawatef Camp oddalonym od Wadi Musa i Tourist Center Petra około 40 km. Niby niedużo, ale dojazd zajmował nam około godziny. Sam Camp jest położony w przepiękniej scenerii Rezerwatu Dana, ale dojazdy zajmowały nam zbyt dużo czasu. Radziłabym poszukać czegoś bliżej, najlepiej w Wadi Musa

Jedzenie

Są miejsca, gdzie można zjeść na terenie Petry. Nie korzystałyśmy, więc nie mogę polecić. My brałyśmy prowiant, zakupiony po drodze. Najczęściej było to jakieś pieczywo i falafele. Takie rozwiązanie odpowiadało nam najbardziej.

Petra z lotu ptaka…

A na koniec polecam obejrzeć:

Jeśli masz więcej pytań zapraszam do kontaktu:
email: taskin@olazplecakiem.pl
fb: https://www.facebook.com/olazplecakiem/